Doğumdan itibaren devlet tarafından sağlanan aşılarla birlikte, ulusal aşı takviminde belirtilmiş ancak bireylerin kendi katkılarıyla karşılamak durumunda oldukları “özel” veya “ücretli aşılar” da mevcuttur. Meningokok hastalığı, rota virüs ve HPV gibi ciddi sağlık riskleri taşıyan hastalıkların aşıları, ne yazık ki, şu anda devlet tarafından karşılanmamaktadır. Bu durum, hızlı bir tedaviye erişimde zorluklar yaşanması durumunda potansiyel tehlikelere yol açabilir.

Çocukların ve toplumun sağlığını korumaya yönelik sorumluluğu olan devletin, neden bu kritik aşıları karşılamadığı konusu, özellikle ebeveynler arasında merak uyandırmaktadır. Üstelik, bu aşıların çoğunun tek doz olmaması ve maliyetinin yüksek olması, dikkatleri Sağlık Bakanlığına çekmektedir.

Doktorların önerdiği bu özel aşıların devlet tarafından karşılanmamasının sebepleri, potansiyel ciddi sağlık sorunlarından daha öncelikli olmadığı kesin gibi görünse de, insanlar neden böyle bir tercih yapıldığını düşündürüyor. Peki, bu kararın arkasındaki nedenler neler olabilir?

Devlet hangi aşıları karşılıyor?

Devlet tarafından ücretsiz olarak sağlanan aşılar arasında suçiçeği, difteri, tetanos, boğmaca, hepatit A ve B, HİB (haemophilus influenzae tip b), kızamık, kabakulak, kızamıkçık, PCV (zatürre) ve çocuk felci aşıları yer almaktadır. Aşı takvimine göre, bu aşılar farklı doz sayılarına sahiptir.

Yenidoğanlara yönelik olarak uygulanan bu aşılarla birlikte, bazıları yetişkinlere de yapılmaktadır, özellikle bağışıklığı zayıf olanlara. Sağlık Bakanlığı, aşıların önlenebilir hastalıklar açısından kritik bir öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. Ancak, bu aşılar neden bazı durumlarda ücretsizken, bazı durumlarda ücretli olarak uygulanmaktadır?

Hangi aşılar rutin aşı takviminde değil ve ücretli olarak yaptırılıyor?

Amerika Pediatri Akademisi’nin önerdiği aşı takviminde yer alan meningokok, rota virüsü ve HPV aşıları, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından karşılanmadığı için bu aşılar “özel aşılar” kategorisinde değerlendirilmektedir.

Meningokok aşısının yalnızca bir dozunun 1.000 TL’den fazla olduğu ve üç doz yapılması gerektiği düşünüldüğünde, ailelerin bu aşılar için bütçe ayırması gerekmektedir. Ne yazık ki, aşı ücretlerini karşılamayan aileler, çocuklarına bu önemli aşıları yaptırmak konusunda maalesef zorluklarla karşılaşabilmektedirler.

Meningokok aşısı neden gerekli?

Menenjit, çeşitli mikroorganizmaların beyin zarlarını enfekte etmesi sonucu ortaya çıkan, ağır seyirli hatta ölümcül olabilen bir sağlık sorunudur. Meningokok, menenjitin en tehlikeli türlerinden biridir. Meningokok enfeksiyonu, iyileşme durumunda bile hastalara işlev ve doku hasarı bırakabilen ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır.

Özellikle 5 yaş altındaki çocuklarda daha sık görülür ve genellikle şiddetli bir seyir gösterir. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) riskli ülkeler listesine göre, Türkiye orta derecede risk içeren bir ülke olarak sınıflandırılmaktadır. WHO’ya göre, yüksek ve orta riskli ülkelerde rutin aşı takvimine meningokok aşısının eklenmesi önerilmektedir.

Rota Virüs Aşısı

Özellikle 2 yaş altı çocuklarda bağırsak iltihabına neden olabilen rota virüs, kusma ve ateş ile de ishal tablosuna eşlik ediyor. Ağız ve dışkı yoluyla bulaşabilen bu virüs, çok ciddi sıvı kaybını da beraberinde getirdiği için ölümle bile sonuçlanabiliyor.

Doğrudan rota virüse etki eden ilaç bulunmadığı için ciddi sıvı kayıplarında çocuklar hastaneye yatırılıp damar yolu ile sıvı takviyesi alıyorlar. Korunmak için aşı geliştirilmiş olmasına rağmen bu da rutin aşı takviminde değil.

HPV aşısı

Rahim ağzı kanseri gelişimini engellemek için uygulanan HPV aşısı, rutin aşılarda değil.

Doğumdan sonraki ilk yıllarda uygulanmayan HPV aşısı, 9 yaşından büyük çocuklara yönelik olarak gerçekleştirilmektedir. HPV, siğil mikrobu olarak bilinen bir virüs türüdür ve temas yoluyla bulaşabilen sıkça görülen bir virüstür. Geleneksel olarak sadece cinsel yolla bulaştığı düşünülen HPV, yapılan son araştırmalarla birlikte mutasyon geçirerek temas yoluyla da bulaşma yeteneğine sahip olduğu ortaya çıkmıştır.

HPV virüsü, yaklaşık 200 farklı türü içermektedir. Bazıları sadece siğil oluşturabilirken, diğerleri kansere dönüşme potansiyeline sahiptir. Bazı ülkeler, Avustralya ve Amerika gibi, HPV aşısını devlet tarafından karşılamaktadır. Ancak ülkemizde, maalesef, bu aşı çocuklara ücretsiz olarak uygulanmamaktadır.

Devlet, neden bu aşıları ücretsiz olarak karşılamıyor?

Devletin SMA tedavisi gibi özel hastalıkların ilaçlarını ve bazı aşıları karşılamamasının çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Bu nedenler arasında her aşının maliyeti ve sınırlı devlet bütçesi önemli bir rol oynar. Devlet, bütçe kısıtlamaları içinde en yaygın ve geniş etkili hastalıklara karşı aşıları önceliklendirir. Daha az yaygın veya daha düşük riskli hastalıklara yönelik aşılar, devlet tarafından karşılanmayabilir.

Ayrıca, devletin aşı politikası içinde halkın aşıya erişilebilirliği de değerlendirilir. Bazı özel aşılar, erişim düşünülerek devlet tarafından karşılanmayabilir. Meningokok aşısının bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilmediğini kesin olarak bilemiyoruz, ancak benzer bir politikanın grip aşısı için geçerli olabileceğini düşünüyoruz.

Grip aşısı örneğinde olduğu gibi, devlet, belirli risk gruplarına ücretsiz olarak aşı hizmeti sunarken, bu grup dışındaki kişilerden ücret talep edebilir. Aşı fiyatlarının zaman içinde değişebileceği göz önüne alındığında, bu durum devletin sağlık politikalarının güncellenmesiyle ilgilidir.

Devletin aşıları karşılaması veya karşılamaması konusu genellikle uzun bir değerlendirme sürecine tabidir. Ancak, umarız ki özellikle çocuklar için kritik olan aşıların er ya da geç devlet tarafından karşılanacağı bir döneme gireriz.